पिकांची विविधता: किमया काळ्या भाताची!
काला जिरा तांदूळ: काही वर्षांपूर्वी एका आरोग्य परिषदेसाठी चीनमध्ये गेलो होतो, तेव्हा पहिल्यांदा ‘काला जिरा’ या तांदळाची चव घेतली. आजकाल ‘सुपर फूड’ म्हणून ओळखला जाणारा हा तांदूळ चीनमध्ये ६२ टक्के तर भारतात फक्त ५ टक्के पिकवला जातो.
महिंद्राची नवीन बोलेरो जबरदस्त लुक कमी किंमत !
सेंद्रिय शेती: नुकतीच भारतीय कृषी संशोधन संस्थेत, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली आंतरराष्ट्रीय कृषी संघटनेची ३२ वी त्रैवार्षिक परिषद पार पडली. या परिषदेसाठी यजमान राष्ट्राने दिलेले घोषवाक्य होते – ‘शाश्वत कृषी अन्नप्रणालीकडे परिवर्तन.’
Paddy variety शाश्वत कृषी अन्नप्रणाली म्हणजे निसर्गाशी संतुलन राखत पोषक धान्य उत्पादन करणे. भारतातील लहान शेतकरी हे आपल्या अन्नसुरक्षेचे मोठे स्तंभ आहेत. मात्र, शेतकऱ्यांनी सेंद्रिय शेतीचा अवलंब केला नाही, त्यामुळे शेतीवरील परिणाम अनिश्चित झाला आहे. वातावरण बदलाच्या प्रभावाखाली सुद्धा सेंद्रिय शेती आपल्याला शाश्वत उत्पादन देते, जमिनीचा कस सुधारते आणि पाणी साठवण्याची क्षमता वाढवते.
‘एक पृथ्वी, एक कुटुंब, एक भविष्य’ या संकल्पनेतून शाश्वत शेतीची आव्हाने अल्पभूधारक शेतकऱ्यांसोबत सहजपणे तोंड द्यायला हवीत.
1 सप्टेंबरपासून तुमच्या खिशावर होणार मोठा परिणाम! जाणून घ्या हे 6 महत्वाचे बदल”
शेतकऱ्यांनी विषमुक्त, पोषणयुक्त आणि आरोग्यदायी अन्न तयार करणे आवश्यक आहे. महाराष्ट्रातील पिवळी ज्वारी, ओडिशातील कालाजिरा भात, आणि मणिपूरमधील काळा भात यासारखे उदाहरणे आपल्यासमोर आहेत.
अल्पभूधारक शेतकऱ्यांचे भविष्य: महाराष्ट्रातील पिवळी ज्वारी, ओडिशातील कालाजिरा भात आणि मणिपूरमधील काळा भात हे शाश्वत अन्नाचे उत्कृष्ट प्रकार आहेत. मात्र, त्यांच्या उच्च किंमतीमुळे सामान्य नागरिकांना ते परवडत नाहीत. कृषी शास्त्रज्ञांनी या प्रजातींचे उत्पादन चार-पाच पट वाढवण्याचे लक्ष ठेवायला हवे.
कालाजिरा भाताचे उत्पादन विशेषत: मणिपूरमध्ये मोठ्या प्रमाणात होते, पण त्याची किंमत जास्त असल्याने हा तांदूळ फक्त श्रीमंताच्याच ताटात असतो.
Indian automobile 2024:भारतामधील ह्या गाड्या होणार बंद!
उपाय: चीनमध्ये मोठ्या राजांना दिल्या जाणाऱ्या तांदळाचा एकदा भारतीय शेतकऱ्यांच्या शेतातून सर्वसामान्यांच्या ताटात आणण्याच्या उद्देशाने केंद्र सरकारने अल्पभूधारक शेतकऱ्यांनी सेंद्रिय शेतीकडे वळावे, असे धोरण आखले आहे. काही शेतकऱ्यांनी हे प्रयत्न स्वीकारले आहेत, आणि मणिपूर, आसाम आणि मेघालयमध्ये या तांदळाचे उत्पादन वाढत आहे.
निर्यात आणि स्थानिक वापर: हृदयविकार, कर्करोग, मधुमेह, वजन कमी करणे, आणि दीर्घायुषी हे औषधी गुणधर्म असलेला हा तांदूळ भारतातून अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आणि युरोपमध्ये मोठ्या प्रमाणात निर्यात केला जातो.
आपण मात्र स्वस्तात मिळणारा पांढरा भात खाऊन या अनेक रोगांना आमंत्रण देतो आणि महिन्याच्या खर्चात डॉक्टरांना भरपूर पैसे देतो. मणिपूरमध्ये हा तांदूळ पिकविला जातो, पण फक्त सण-समारंभातच खाल्ला जातो.
शासनाच्या प्रयत्नांमधून, मणिपूरचा हा तांदूळ आता उत्तर प्रदेश, बिहार आणि छत्तीसगडमध्येही काही शेतकरी पिकवायला लागले आहेत.
उपेंद्र राभा यांचा प्रेरणादायी अनुभव: आसामच्या उपेंद्र राभा यांनी २०११ मध्ये काळा भात लावण्यास सुरुवात केली. आज त्यांचे उत्पादन हजारो किलोला पोहोचले आहे, आणि मुंबईमधील व्यापारी त्यांच्या भाताची खरेदी करून तो परदेशात निर्यात करतात.
भविष्यातील दिशा: चीनमध्ये स्वादिष्ट भाताची चव घेतल्यानंतर मला या भाताचे महत्व कळले. आजकाल हा तांदूळ आपल्या देशात फार कमी प्रमाणात पिकविला जातो, आणि जो काही पिकविला जातो, त्याचा जास्तीत जास्त भाग निर्यात केला जातो.
शेतकऱ्यांना पुढे येण्याची गरज: केंद्र शासनाच्या आवाहनास प्रतिसाद देत, आपल्याकडील कृषी विद्यापीठांनी शेतकऱ्यांचा गट तयार करून कालाजिरा तांदळाचे उत्पादन घेण्यास प्रोत्साहित करायला हवे.
आरोग्यदायी अन्नाची गरज: इंग्रजीत म्हण आहे, ‘दररोज एक सफरचंद तुम्हाला डॉक्टरांपासून दूर ठेवते.’ मी म्हणेन, ‘जेवणातील एक लहान चमचा काळा भात तुम्हाला अनेक रोगांपासून दूर ठेवू शकतो.’
शेवटी, आपण जे अन्न खातो ते औषधच असले पाहिजे. ज्या अन्नापासून शरीरास सुरक्षा मिळते, त्यालाच अन्नसुरक्षा म्हणतात. अल्पभूधारक शेतकऱ्यांनी स्वाभिमानाने जगावयास हवे, हा हाच या लेखाचा सकारात्मक संदेश आहे.
(लेखक शेती प्रश्नांचे अभ्यासक आहेत.)
